Hoogbegaafde autist overleeft in een niet-autistische wereld

In het kader van de nimmer aflatende bezuinigingswoede vindt de regering dat burgers meer voor elkaar moeten gaan zorgen en minder moet aankloppen bij de professionele zorg. Zoals bij zo’n beetje alle plannen van deze regering: er is weer niet nagedacht over de consequenties.

Ooit, in een grijs verleden, zorgden burgers nog voor elkaar. Ze moesten wel, want het zorgstelsel zoals het in haar hoogtijdagen was bestond nog niet. Toen kon dat ook nog: de meeste mensen woonden in relatief kleine gemeenschappen waar iedereen elkaar kende, zoiets als carrière maken bestond voor de meeste mensen niet, en wie eenmaal het ouderlijk huis verliet bleef in hetzelfde dorp wonen. Familie was dus altijd dichtbij en elkaar helpen deed men ook nog wel.

Mantelzorg was iets wat we al deden toen het woord ‘mantelzorg’ nog bedacht moest worden.

Tegenwoordig ligt het echter anders, in onze geïndividualiseerde samenleving: er moet carrière gemaakt worden, families blijven niet meer generaties lang in hetzelfde dorp wonen, en we betalen met z’n allen miljarden aan AWBZ-premie zodat wie hulp nodig heeft het ook krijgt.

Als het aan de overheid ligt gaan we nu weer terug naar 100 jaar geleden: mantelzorg zou verplicht moeten worden. Het idee is echter onuitvoerbaar.

Zorgen is een vak

Wie een uitvoerende functie heeft in de zorg heeft daarvoor een opleiding gehad. Daar is een goede reden voor: zorgen is niet iets wat je ‘gewoon’ kunt doen maar een vak — en een vak dat zwaarder is dan het aan de buitenkant lijkt. Zorg, en daarmee dus ook mantelzorg, is meer dan boodschappen doen en stofzuigen.

Zorg verlenen vereist naast medische kennis ook praktische en sociale vaardigheden. Zorg is typisch zo’n vakgebied dat je moet liggen; als het niet ‘in je zit’ wordt het niks. Daardoor is ook lang niet iedereen geschikt voor dit vak.

Dat brengt ons bij een vitaal onderscheid: medische versus niet-medische zorg.

Medische zorg is iets wat je niet aan amateurs kunt overlaten; als je dat toch doet gaan er zoveel fouten gemaakt worden dat die zorg alleen maar meer gaat kosten in plaats van minder. Om maar eens een voorbeeld te noemen: als u iemand die in bed ligt wilt helpen om rechtop te gaan zitten maar u de vereiste techniek niet beheerst, zou het u wel eens uw rug kunnen kosten. U zou de eerste niet zijn.

Laat medische zorg (en alles wat er ook maar enigszins bij in de buurt komt) dus over aan mensen die er voor opgeleid zijn (en er ook gewoon voor betaald worden!).

Niet-medische zorg

Dan blijft over de niet-medische zorg — zeg maar de huishoudelijke taken. Momenteel nog het domein van de Thuiszorg, maar als het aan de overheid ligt wordt dat de taak van familie, vrienden, kennissen en buren. En dat kan nog knap lastig worden in onze geïndividualiseerde samenleving…

Familie

De eerste voorkeur zal veelal uitgaan naar de naaste familie. Als je dan toch al iemand in je huis toe moet laten, dan liever je eigen familie dan een buitenstaander. Niet alleen vanwege de privacy maar ook vanwege je eigen veiligheid: van je familie weet je door-gaans nog wel wat je kunt verwachten, bij derden moet je dat altijd maar afwachten.

Maar dan moet je natuurlijk wel familie hebben, daar moet je dan ook nog een goede band mee hebben (wat lang niet iedereen heeft), en uit praktische overwegingen moet die dan ook nog in de buurt wonen. Je kunt als overheid wel opleggen dat je verplicht bent voor je ouders te zorgen, maar als je al een full-time baan hebt en met partner en kinderen in Maastricht woont terwijl je ouders in Groningen wonen, gaat dat niet echt praktisch worden.

Vrienden/kennissen

Kinderen heb je niet, verdere familie heb je ook niet, of je hebt er geen band mee, of je relatie met je familie is dusdanig dat je die beslist niet in je woning wilt hebben. Tweede keus wordt dan de categorie vrienden en kennissen.

Die willen echter nog wel eens van uw eigen leeftijdscategorie zijn. Niet geheel onover-komelijk als u nog niet verder bent gekomen dan uw midlifecrisis, maar ziet u de ene 79-jarige al mantelzorgen voor een andere 79-jarige?

Nog los van het feit dat ook uw vrienden en kennissen wellicht niet allemaal bij u in de buurt wonen en zelf ook nog een leven hebben.

De buurt

Dan komen we bij mantelzorg door uw buurtbewoners — ook weer vooropgesteld dat die daar überhaupt tijd voor hebben en zelf niet zorgbehoevend zijn. Dan komt, meer nog dan bij familie, vrienden en kennissen, ook de privacy om de hoek kijken.

Want u vertrouwt het de buurvrouw misschien nog wel toe om uw huiskamer te stof-zuigen, maar over het afgeven van uw pinpas en pincode zodat ze boodschappen voor u kan doen bent u waarschijnlijk al heel wat minder enthousiast.

Om over persoonlijkere zaken nog maar te zwijgen; u zit er waarschijnlijk niet echt op te wachten dat de overbuurman u komt helpen met douchen.

Aangewezen vrijwilligers

Dan is er nog de categorie der aangewezen vrijwilligers — onbekenden die straks door de overheid worden aangewezen om verplicht mantelzorg te verlenen. Dan spelen alle eerder genoemde bezwaren ook een rol, waarbij de kwestie van de privacy met kop en schouders boven de rest zal uitsteken. Want om nou wildvreemden binnen te laten…

Magere Hein

Er blijkt niemand te zijn die u mantelzorg kan verlenen. Dan moet u van de overheid maar wegkwijnen en dood gaan. Als u mantelzorg nodig heeft bent u toch niet meer productief voor de samenleving…

 Hoe dan wel?

De opmerking dat er bezuinigd moet worden suggereert dat er te weinig geld is om de noodzakelijke zorg te verlenen. Ik waag het te betwijfelen. Deze vorm van zorg wordt betaald uit de AWBZ, een verplichte volksverzekering waarvoor iedereen over zijn of haar inkomen maar liefst 12,65% premie betaalt! Het geld is er wel, het wordt alleen verkeerd uitgegeven. Daarvoor zijn twee oorzaken: versnippering en graaizucht.

Versnippering

Hoe meer organisaties er zijn die AWBZ-geld uitgeven, hoe meer geld opgaat aan over-headkosten. En van die organisaties zijn er nogal wat: Nederland telt enkele duizenden AWBZ-instellingen! Dan weet u ook meteen waarom er zo weinig controle op is: het is zo onoverzichtelijk dat het niet meer te controleren is.

Graaizucht

Al die instellingen hebben panden, inventaris, overheadkosten en managementlagen, waarbij directies nogal eens beloond worden met belachelijk hoge salarissen en riante bonussen. Dan heb je het bij elkaar over miljoenen euro’s per jaar welke in de zakken van het management verdwijnen; dat zijn bedragen waar je heel wat zorg voor kunt verlenen.

De oplossing is simpel, al zal het op massaal verzet vanuit de directiekamers stuiten.

  • Laat instellingen fuseren zodat de overheadkosten drastisch omlaag kunnen
  • Maak van die instellingen platte organisaties met hooguit drie niveaus: uitvoerend personeel, één managementlaag voor de dagelijkse aansturing, en directie.
  • Beperk de salarissen; ook van vijf keer minimumloon (ongeveer € 75.000 bruto per jaar) kun je als instellingsdirecteur heel goed rondkomen.
  • Schaf overbodige zaken als lease-auto’s en bonussen af. Met € 75.000 bruto per jaar kun je echt zelf wel een auto (of een OV-jaarkaart) betalen, en van bonussen gaan managers echt niet harder werken.

De AWBZ-premie die we met z’n allen ophoesten is tenslotte bedoeld om mensen zorg te kunnen geven die ze nodig hebben, niet om talloze managers te voorzien van riante salarissen, dikke bonussen en al even dikke lease-auto’s. Managers die daar niet mee kunnen leven moeten maar naar het bedrijfsleven vertrekken.

Nieuwste column
Politie Eindhoven weigert lastige vragen te beantwoorden
Dat het Openbaar Ministerie niet gediend is van 'lastige' vragen wisten we al. Bij de politie heerst echter dezelfde mentaliteit.
Lees verder...
Fictie
Na de non-fictie ben ik mij nu ook gaan wijden aan het schrijven van (Engelstalige) fictie.
Lees hier verder