D66 en de Vier Provinciën

13 augustus 2012

Het is verkiezingstijd, alle politieke partijen hebben het over bezuinigen, en het ene na het andere bezuinigingsplan komt op tafel. D66 doet ook mee en heeft bedacht dat we tussen nu en 2017 zeker 700 miljoen euro zouden kunnen besparen op de kosten van bestuur en op langere termijn zelfs meer dan 1 miljard euro per jaar, door provincies samen te voegen en het aantal gemeenten te halveren van zo’n 400 naar circa 200.

Als het aan D66 ligt heeft Nederland straks nog maar vier provincies:

1. een Randstadprovincie bestaande uit Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en Flevoland
2. een Noordelijk Landsdeel bestaande uit Groningen, Friesland en Drenthe
3. een nog naamloze provincie bestaande uit Overijssel en Gelderland
4. een nog naamloze provincie bestaande uit Zeeland, Brabant en Limburg

Dat kan alleen maar fout gaan, en ik kan zo al drie redenen bedenken waarom: geld, macht, en cultuur.

Geld

Zo’n herindelingsoperatie gaat vele tientallen miljoenen euro’s kosten, het is de vraag of zo’n uitgave verantwoord is in een periode van crisis waarin banken omvallen, het onderwijs, de gezondheidszorg en de sociale zekerheid onbetaalbaar (en daarmee voor steeds minder mensen toegankelijk) worden en Europa staat te wankelen.

Verder is het maar de vraag of D66 dit ambitieuze plan wel goed doorgerekend heeft. Overheidsprojecten hebben nu eenmaal de neiging om achteraf gezien veel meer geld gekost en veel minder opgeleverd te hebben dan was verwacht.

Zo’n grootschalige herindeling is niet enkel een kwestie van wat lijntjes trekken op een landkaart en wat andere lijntjes uitgummen, het gaat hier om een verandering waar elke overheidsinstantie, groot en klein en op elk niveau, mee te maken gaat krijgen. Gemeentelijke en provinciale instanties moeten samengevoegd worden, medewerkers gaan heen en weer (en onvermijdelijk in een aantal gevallen: de deur uit) geschoven worden, computersystemen moeten aangepast worden, alle uitingen (visitekaartjes, brochures, websites enzovoorts) moeten aangepast worden. Door de onvermijdelijke centralisatie zullen meer ambtenaren verder van hun werk komen te wonen waar-door die straks massaal twee keer per dag in de file staan.

Althans, die ambtenaren die dan nog een baan hebben.

Macht

Het is algemeen bekend: veranderingen leiden tot weerstand, en gezien de omvang van de door D66 gewenste herindeling gaat die herindeling leiden tot weerstand op een schaal die we nog maar zelden meegemaakt hebben. Daar is op zich weinig tegen te doen, weerstand tegen veranderingen is nu eenmaal eigen aan de mens.

Het samengaan van organisaties leidt onvermijdelijk tot het verschuiven van functies, bevoegdheden en daarmee machtsposities. Ambtenaren met een machtspositie zullen bang zijn die positie kwijt te raken en derhalve niet zonder slag of stoot meegaan in de veranderingen. Verder zal er dwars door alle organisaties en niveaus heen nog meer weerstand ontstaan: fuseren betekent namelijk ook dat er mensen boventallig zullen worden en dus zullen moeten afvloeien. In niet-ambtelijk Nederlands: die hervorming gaat een hoop banen kosten. Een deel daarvan kan weliswaar worden opgevangen door natuurlijke afvloeiing (lees: ambtenaren die met al dan niet vervroegd pensioen gaan) maar gedwongen ontslagen zullen niet uit te sluiten zijn. Bij de vakbonden gaan weer overuren gemaakt worden…

Dat betekent dus weer een toename van de werkloosheid, wat dan weer de druk op de toch al bijna onbetaalbare sociale zekerheid weer opvoert.

Cultuur

Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en Flevoland zijn vooral bevolkt door mensen die uit de rest van Nederland (of daarbuiten) gekomen zijn, de eigen cultuur van die streken zal dus niet zo veel voorstellen. In de rest van Nederland ligt het echter heel anders: de diverse provincies en hun inwoners hebben allemaal hun eigen culturele erfgoed en zullen een gedwongen samengaan met de buren zien als een bedreiging van hun eigen cultuur. Er zal dus niet alleen vanuit de gemeentelijke en provinciale overheden maar ook vanuit de bevolking een hoop weerstand komen.

De traditionele Bolswarder klederdracht (om maar even een willekeurig voorbeeld te noemen) zal er natuurlijk niet door verdwijnen, maar bevolkingsgroepen die elk trots zijn op hun eigen identiteit gaan samenvoegen is vragen om moeilijkheden — die zien hun eigen identiteit daardoor immers verdwijnen. Dat zal niet leiden tot een burger-oorlog tussen Friesland en Groningen, maar onder ons gezegd en gezwegen acht ik de Limburgers wel in staat om een afscheidingsoorlog te beginnen tegen ‘die Hollanders’. 🙂

Wat zal er bijvoorbeeld gebeuren als de provincie Friesland ophoudt te bestaan en er dus een einde komt aan het Fries als officiële tweede taal? Of als Limburg (van ouds-her toch al meer verwant aan Duitsland dan aan ‘die Hollanders’) opeens samen moet gaan met Brabant en Zeeland?

Kortom, de herindeling à la D66 lijkt me een plan dat vast met de beste bedoelingen bedacht maar niet echt doordacht is.