Hoogbegaafde autist overleeft in een niet-autistische wereld

Om de zoveel tijd laait de discussie weer op over het vermeende luxeleventje van gedetineerden in Nederlandse gevangenissen. De bajes zou een luxehotel zijn waar het goed toeven is, wie doorvraagt bij mensen die dat beweren komt er doorgaans al snel achter dat het uitspraken zijn van mensen die zelf nooit in de bajes hebben gezeten. Hoog tijd dus voor de andere kant van het verhaal.

Helaas voor de critici, Nederlandse gevangenissen zijn geen luxehotels en het leven in zo’n nulsterrenstaatshotel is geen luxeleventje. Het is een veelal traumatische ervaring met rampzalige gevolgen op zo’n beetje alle gebieden.

Vernedering

Voor een deel is het zelfs ronduit vernederend, en die vernedering begint al bij binnen-komst in de gevangenis. Daar word je gescheiden van je aardse bezittingen en moet je je volledig uitkleden zodat het personeel kan zien of je niks op je lichaam naar binnen probeert te smokkelen. Daarna moet je twee keer hurken zodat eventuele contrabande in je anus naar buiten komt.

Vervolgens mag je je weer aankleden en ga je naar je cel. Je spullen blijven achter, die worden eerst onderzocht op alles wat niet mee naar binnen mag (en dat is nogal wat). Met wat geluk worden je eigendommen (voor zover ze mee naar binnen mogen) nog dezelfde dag afgeleverd in je cel, maar het kan ook de volgende dag zijn.

Het beleid daarin is niet consequent doorgevoerd: wat in de ene gevangenis wel naar binnen mag, mag in een andere gevangenis niet naar binnen. In de ene gevangenis mogen gedetineerden wel een computer hebben, in de andere niet.

Daar eindigt de vernedering niet. Een of twee keer per week is er een bezoekuur, als je daarna terug naar je cel gaat ga je niet rechtstreeks maar via een kamertje waar je je eerst volledig moet uitkleden. Dit uiteraard om te controleren of je probeert iets naar binnen probeert te smokkelen wat door het bezoek is meegebracht.

Het personeel doet ook maar gewoon z’n werk natuurlijk, maar het is niet echt een lolletje om je voor twee kerels (of twee vrouwen als je in een vrouwengevangenis zit) uit te moeten kleden.

Accomodatie

De cel zelf is vrij klein: tien vierkante meter (met een marge van 10%). Als het tegenzit heb je een rechthoekige cel, als het meezit heb je een meer vierkante cel. Qua opper-vlakte en inboedel zijn ze hetzelfde, maar een vierkante cel oogt wat groter.

De inboedel bestaat uit een bed, een aan de muur bevestigd tafelblad, een stoel met een houten zitting, een koffieapparaatje voor twee kopjes koffie, wat opbergruimte voor je spullen, een kleine TV, een volledig metalen combinatie van toilet en wastafel, en een minimale hoeveelheid serviesgoed plus bestek.

Matras en hoofdkussen bestaan uit schuimrubber met een stugge plastic hoes en zijn daarmee dermate beroerd dat je er gegarandeerd rug- en nekklachten aan overhoudt. De TV is niet gratis (in tegenstelling tot wat vaak beweerd wordt) maar moet gehuurd worden, en het enige voordeel van die metalen toiletpot is dat het in de zomer lekker verkoelend is om je blote kont er op te parkeren. In de winter is het minder…

Elke cel heeft een raam maar dat betekent niet altijd uitzicht. Als je geluk hebt heeft je cel uitzicht op een binnenplaats en kun je nog naar buiten kijken. Als je pech hebt zou je uitzicht hebben op de buitenwereld, maar dat mag niet en dus zit er dan matglas in — zodat er wel daglicht binnenkomt maar je niet naar buiten kunt kijken.

Maaltijden

Volgens het Ministerie van Veiligheid en Justitie voldoet het eten aan de richtlijnen van het Voedingscentrum, maar daar is dan ook alles mee gezegd. Het eten bestaat uit een zogeheten “dagelijkse verstrekking” (zes sneetjes brood met beleg, 250 ml melk, twee stuks fruit en een magnetronmaaltijd) en een “wekelijkse verstrekking” bestaande uit theezakjes, filterkoffie en suiker.

Die hoeveelheden voldoen dus wel aan de richtlijnen van het Voedingscentrum, maar die richtlijnen zijn gebaseerd op de gemiddelde mens. Ben je een klein, tenger iemand dan is het voldoende, maar gedetineerden formaat bouwvakker komen daar flink aan tekort.

Om de kosten te beperken is het dan allemaal ook nog van de goedkoopste kwaliteit die Justitie maar kan krijgen. Eten van betere kwaliteit kan via een ‘winkellijst’ wel besteld worden, maar daar moet uiteraard voor betaald worden en de prijzen daarvan liggen doorgaans 25 to 50 procent boven de normale winkelprijs in de supermarkt. Hoeveel Justitie daar per jaar aan verdient is niet bekend maar het zal een leuk bedrag zijn.

Arbeid

Van alles en nog wat moet dus gewoon betaald worden. Contant geld dat je bij je hebt bij binnenkomst wordt op je rekening gestort, anderen kunnen daar ook geld op over-maken, maar voor de rest zul je het moeten verdienen met arbeid — 20 uur per week.

Nieuwelingen beginnen met dom productie- en/of inpakwerk. Wie langer zit kan door-groeien naar wat minder beroerde arbeid, afhankelijk van wat er in de betreffende PI (Penitentiaire Inrichting) wordt aangeboden. Voor die arbeid krijg je ongeveer € 0,75 per uur betaald, per week is dat dus circa € 15.

Het grootste deel van de dag zit je echter “op cel” — en als je geluk hebt hoef je die cel niet met een andere gedetineerde te delen. Je beste vriend achter je celdeur is je TV: die voorkomt dat je helemaal krankzinnig wordt (al helpt zelfs die niet in alle gevallen). Die TV moet echter gehuurd worden voor ergens tussen de vier en vijf euro per week, waarmee van je loon nog ongeveer een tientje per week overblijft.

Als je weer terug de vrijheid in gaat krijg je het rekeningsaldo contant uitbetaald maar daar komt nog een verrassing achteraan: in februari of maart ontvang je van Justitie namelijk een jaaropgaaf. Want jawel, ook over het schijntje dat je in de bajes verdient moet je naderhand inkomstenbelasting betalen…

Dagprogramma

Naast de verplichte arbeid wordt er officieel ook nog een dagprogramma aangeboden. Dat klinkt als heel wat maar stelt niet zo heel veel voor: een uur per dag luchten, een paar uur per week sporten, een paar uur per week recreatie (in de recreatieruimte), een of twee keer per week een uur bezoek (onder toezicht), en één keer per week naar de bibliotheek. Dat zijn geen van allen verplichte activiteiten maar er zijn maar weinig gedetineerden die er geen gebruik van maken — zo ongeveer alles is beter dan in je cel zitten.

Alle activiteiten kunnen geschrapt worden als de situatie daarom vraagt, bijvoorbeeld in een crisissituatie of als er celinspectie wordt gehouden, maar ook als strafmaatregel voor een individuele gedetineerde. De enige uitzondering is het luchten, daar heeft elke gedetineerde recht op en moet dus hoe dan ook doorgaan.

Kortom…

Vergeleken met buitenlandse gevangenissen zijn die in Nederland nog vrij humaan (al valt er nog veel aan te verbeteren), desalniettemin is het leven ook in een Nederlandse geen pretje en zijn Nederlandse gevangenissen beslist geen luxueuze hotels.

En dat gaat alleen nog maar erger worden, nu minister Fred Teeven druk bezig is om via bezuinigingen het detentiebeleid te dehumaniseren en gevangenissen te reduceren tot concentratiekampen.

Aardig detail daarbij is overigens dat de kosten van detentie zo hoog zijn dat het goed-koper zou zijn om gedetineerden daadwerkelijk in een vijfsterrenhotel te huisvesten. De voornaamste reden om dat niet te doen is dat het dan een stuk lastiger wordt om te voorkomen dat ze ontsnappen…

2 Responses to De gevangenis als vijfsterrenhotel?

Nieuwste column
Politie Eindhoven weigert lastige vragen te beantwoorden
Dat het Openbaar Ministerie niet gediend is van 'lastige' vragen wisten we al. Bij de politie heerst echter dezelfde mentaliteit.
Lees verder...
Fictie
Na de non-fictie ben ik mij nu ook gaan wijden aan het schrijven van (Engelstalige) fictie.
Lees hier verder