Hoogbegaafde autist overleeft in een niet-autistische wereld

In Nederland hebben we de Wet Sociale Werkvoorziening, bedoeld om arbeids-gehandicapten aan een baan te helpen. Dat klinkt mooi, maar in de praktijk is het veelal niet meer dan gelegaliseerde uitbuiting van arbeidsgehandicapten, Arbeidseinsatz met een masker van liefdadigheid.

Arbeidshandicap

Een arbeidsgehandicapte is iemand die door een fysieke, verstandelijke of psychische handicap niet of nauwelijks een betaalde baan kan vinden. Dat kan bijvoorbeeld zijn omdat iemand in een rolstoel zit (fysieke handicap), zwakbegaafd is (verstandelijke handicap) of, zoals in mijn geval, autist is (psychische handicap).

Opmerkelijk daarbij is overigens dat zeer lage intelligentie (zwakbegaafdheid) wèl als arbeidshandicap wordt beschouwd maar zeer hoge intelligentie (hoogbegaafdheid) niet — terwijl het ook met hoogbegaafdheid zeer moeilijk is om je staande te houden in een gewone baan (als je al een baan vindt).

Niveaus in de WSW

Om die mensen toch aan het werk te krijgen werd de Wet Sociale Werkvoorziening in het leven geroepen (en intussen weer een heel eind wegbezuinigd). Wil je als arbeids-gehandicapte daarvoor in aanmerking komen dan moet het UWV Werkbedrijf eerst een WSW-indicatie opstellen, waarna je door de plaatselijke sociale werkplaats wordt ingeschaald op een bepaald niveau en op de wachtlijst wordt geplaatst.

Op het laagste niveau kom je niet in aanmerking voor werk maar voor dagbesteding, daarboven heb je enkele niveaus waarbinnen je of in de sociale werkplaats zelf werkt of gedetacheerd wordt, en op het hoogste niveau ben je gewoon in loondienst bij een andere werkgever maar krijg je een jobcoach vanuit de WSW (op de andere niveaus ben je in dienst van de sociale werkplaats).

Wie boven het niveau van de dagbesteding zit verricht arbeid (al wil de dagbesteding nog wel eens misbruikt worden voor onbetaald productiewerk), en daarvoor moet uiteraard loon betaald worden. En dat is precies het punt waarop de WSW niet deugt.

Algemene wet (on)gelijke behandeling

De Algemene wet gelijke behandeling stelt dat iedereen gelijk behandeld moet worden, en dus ook geen onderscheid gemaakt mag worden op grond van een handicap. Dat betekent onder andere dat mensen die hetzelfde werk doen ook hetzelfde loon moeten krijgen. Voor arbeidsgehandicapten gold dat al niet helemaal, want dankzij het voor-oordeel ‘gehandicapten presteren minder’ mocht een arbeidsgehandicapte al worden afgescheept met een lager loon dan z’n niet-gehandicapte collega’s.

In het kader van de bezuinigingen is het nu nog erger geworden: hoe intelligent, hoog opgeleid, getalenteerd en ervaren een arbeidsgehandicapte ook is, wie een baan krijgt via de WSW krijgt vijf jaar lang niet meer dan het minimumloon. Waar anderen met een  hoger loon beginnen en jaarlijks een trede opklimmen in de loonschalen, wordt mensen in de sociale werkvoorziening dat vijf jaar lang onthouden.

Met alle gevolgen van dien, want lager loon betekent ook minder vermogensopbouw en straks ook een lager pensioen. Deze vorm van discriminatie werkt dus levenslang door.

Straf voor handicap

Waarom krijgt een arbeidsgehandicapte minder loon dan z’n collega’s zonder arbeids-handicap? Daar zijn drie redenen voor.

Ten eerste is de sociale werkvoorziening eigenlijk een soort van staatsliefdadigheid. Als arbeidsgehandicapte mag je dus niet klagen over het feit dat je onderbetaald wordt, je wordt juist geacht dankbaar te zijn dat de overheid je aan een baantje helpt!

Ten tweede zijn vaak aanpassingen aan de werkplek nodig, die kosten geld en dat moet terugverdiend worden. De kosten daarvan zijn doorgaans echter beperkt, en veel lager dan het inkomensverschil over vijf jaar.

En dan zijn er nog de bezuinigingen, waardoor de Algemene wet gelijke behandeling de prullenbak in is verdwenen en vijf jaar minimumloon de nieuwe standaard is.

Uiteindelijk word je als arbeidsgehandicapte dus drie keer gestraft: je hebt een (al dan niet aangeboren) arbeidshandicap waar je zelf niet om gevraagd hebt, en vanwege die handicap krijg je minder loon waardoor je minder vermogen en minder pensioen op-bouwt. Het stigma krijg je er gratis bij.

En dan durft de overheid het toch nog sociale werkvoorziening te noemen. Persoonlijk zie ik het meer als een moderne vorm van Arbeidseinsatz, door de staat aangeleverde goedkope arbeidskrachten.

Het werkelijke uurloon

Met zo’n laag loon dringt zich één vraag op: voor hoeveel euro per uur ga je nou echt werken? Het antwoord: bitter weinig.

Stel, je bent arbeidsgehandicapt en hebt een bijstandsuitkering voor een alleenstaande. Die uitkering bedraagt 50% van het minimumloon en wordt (althans waar ik woon) door de Gemeente aangevuld tot 70%. Daar bovenop ontvang je Huur- en Zorgtoeslag, waarmee in totaal ongeveer € 1.000 per maand binnenkomt. Ga je full-time werken tegen het minimumloon dan krijg je  netto ongeveer € 1.250 per maand plus nog wat Huur- en Zorgtoeslag. Die toeslagen zijn echter lager dan wat je nu krijgt omdat ze afhankelijk zijn van het inkomen uit arbeid.

In het gunstigste geval ga je er netto dus zo’n € 300 per maand op vooruit. Daarvoor moet je dan wel 40 uur per week vrije tijd inleveren plus de tijd die opgaat aan woon-werkverkeer en je lunchpauze. Een redelijke schatting daarvoor is twee uur per dag (twee keer drie kwartier reistijd, half uur pauze), dus tien uur per week die wel met je werk te maken hebben maar waarvoor je niet betaald wordt.

Een baan van 40 uur per week komt neer op 52 x 40 = 2.080 uur per jaar. Daar gaan in elk geval twintig verplichte vakantiedagen (160 uur) plus nog wat andere verplichte vrije dagen (zoals bijvoorbeeld Hemelvaart en Kerstmis) vanaf. Laten we dat afronden op 200 uur, dan blijven er nog 1.880 uur per jaar over, oftewel gemiddeld 157 uur per maand (afgerond).

Maar hoewel je acht uur per dag werkt kost het je tien uur per dag. Dan kom je uit op gemiddeld 196 uur per maand. Dus voor hoeveel euro per uur ga je dan werken? Voor het luttele bedrag van € 300 / 196 = € 1,53 per uur. Dat is geen loon, dat is uitbuiting.

Zit je als arbeidsgehandicapte thuis met een uitkering ter hoogte van het minimum-loon, dan ga je via de WSW dus eigenlijk gewoon gratis werken.

En daar moet je dan nog dankbaar voor zijn ook…

 

De auteur is een hoogbegaafde autist met een WSW-indicatie.

66 Responses to Uitbuiting in de sociale werkvoorziening

Nieuwste column
Politie Eindhoven weigert lastige vragen te beantwoorden
Dat het Openbaar Ministerie niet gediend is van 'lastige' vragen wisten we al. Bij de politie heerst echter dezelfde mentaliteit.
Lees verder...
Fictie
Na de non-fictie ben ik mij nu ook gaan wijden aan het schrijven van (Engelstalige) fictie.
Lees hier verder