Waarom de hulpverlening niet functioneert (3)

Van Nederland wordt gezegd dat je er je nek breekt over de hulpverleners. Als buitenstaander zou je dan verwachten dat wie zich bij een hulpinstantie meldt, snel en goed geholpen wordt. Dat valt in de praktijk vies tegen—en dat is met name te wijten aan de hulpinstanties en hulpverleners zelf.

Wie zich bij een hulpinstantie meldt ontdekt al vrij snel dat snelheid en efficiëntie nou niet bepaald de sterkste punten zijn van hulpverleners (om over hun vermeende ‘deskundigheid’ nog maar te zwijgen). In plaats daarvan kom je terecht in een woud van instanties, hulpverleners, onderzoeken, medicijnen, cursussen en therapieën, en word je jarenlang vooral aan het lijntje gehouden.

In eerdere columns ben ik al ingegaan op de schrijnende incompetentie en onwil in de hulpverlening, deze keer komt het onderwerp symptoombestrijding aan de orde.

Lekke banden

Een hulpverlener woont in een huis met een eigen oprit. Elke dag gaat hij op de fiets naar kantoor. Hij moet via de oprit, een andere route is er niet. Echter, die oprit ligt bezaaid met glasscherven en spijkertjes. Een weg er omheen is er niet, de enige route is dwars door die scherven en spijkertjes heen.

Wat gebeurt er dan? Precies, hij rijdt beide banden lek. Gelukkig heeft de hulpverlener goed opgelet tijdens z’n cursus ‘Hulpverlener’ en weet hij wat te doen. Hij stapt af, zet z’n fiets ondersteboven en gaat beide banden plakken. Eenmaal klaar geeft hij zichzelf een complimentje omdat hij deze situatie zo goed aangepakt heeft, stapt op z’n fiets en gaat naar kantoor.

Op de terugweg fietst hij opnieuw door de scherven en spijkers, en rijdt dus opnieuw beide banden lek. Gelukkig heeft de hulpverlener goed opgelet tijdens z’n cursus ‘Hulpverlener’ en weet hij wat te doen. Hij stapt af, zet z’n fiets ondersteboven en gaat beide banden plakken. Eenmaal klaar geeft hij zichzelf een complimentje omdat hij deze situatie zo goed aangepakt heeft.

En dat herhaalt zich dus elke dag; tot hilariteit van de buurt rijdt de hulpverlener twee keer per dag z’n fietsbanden lek, en twee keer per dag staat hij banden te plakken.

Symptoombestrijding

Dat brengt ons bij een van de belangrijkste redenen (zoniet de belangrijkste reden) waarom de hulpverlening in Nederland niet functioneert. Ieder normaal weldenkend mens zou die scherven en spijkertjes bij elkaar vegen en in de vuilnisbak gooien, maar dat doet onze hulpverlener niet.

Die heeft namelijk op de cursus ‘Hulpverlener’ geleerd dat je alle denkbare problemen in de wereld kunt oplossen door de symptomen te bestrijden, in de theorieboekjes van de cursus ‘Hulpverlener’ komt het woord ‘oplossingsgericht’ namelijk niet voor en dus hoeft er ook niet oplossingsgericht gewerkt te worden.

Toegegeven, in veel gevallen zou het niet uitmaken of het woord ‘oplossingsgericht’ er wel of niet in zou staan; de afgelopen zes jaar heb ik heel wat hulpverleners overleefd welke niets kunnen met het concept ‘oplossingsgericht’, simpelweg omdat het woord uit teveel lettergrepen bestaat. Doch dit terzijde.

New Age

De oorzaak van al deze ellende is drieledig. Ten eerste is daar het feit dat de huidige theorieboekjes geschreven zijn door wereldvreemde salondeskundigen welke zelf nog nooit ellende hebben meegemaakt en denken dat het het semi-utopische Teletubbie-wereldje waarin ze leven de echte wereld is. Ten tweede is daar de geldhonger van de hulpverleningsindustrie: hoe langer je een cliënt aan het lijntje houdt, hoe meer geld hij oplevert. Symptoombestrijding is lucratiever dan oplossingsgericht werken.

Daarnaast zie ik echter nog een andere invloed: die van de New Age beweging (of de Nieuwe-Tijdsbeweging, of Nieuwetijdsbeweging, afhankelijk van uw voorkeur).

U kent ze waarschijnlijk wel, en als u actief bent op Facebook kent u ze zeker, die goedbedoelde hoofd-in-de-wolken teksten welke neerkomen op: ‘alles wat je overkomt heb je zelf veroorzaakt’, ‘wees dankbaar voor alles wat je overkomt (want het helpt je groeien)’, en ‘vergeef hen die je onrecht aangedaan hebben, glimlach, en leef verder alsof er nooit iets gebeurd is’. Als doorgewinterde Facebookgebruiker (m/v) zult u hier ongetwijfeld nog wel wat zweverige, wereldvreemde teksten aan toe kunnen voegen.

De overeenkomsten tussen de New Age beweging en de hulpverlening zijn in elk geval opvallend. Beiden zijn gekant tegen het aanpakken van onrecht en andere oorzaken van ellende, en beiden propageren de gospel van ‘accepteer maar dat het zo is, leer er maar mee omgaan, vergeef en vergeet’. Althans, tot zo’n New Age dwaallicht respectievelijk zo’n hulpverlener zelf ergens slachtoffer van wordt, want dan gelden opeens andere regels. Zo hypocriet zijn ze dan ook wel weer.

Geen hulp

Het resultaat van dit alles is schrikbarend. Hulpvragers worden jarenlang van de ene hulpverlener naar de andere, en van de ene cursus naar de andere therapie, gestuurd. Dat de problemen van de cliënt niet opgelost worden ligt namelijk (althans volgens de hulpverleners) steevast in het feit dat de cliënt te dom is om te begrijpen wat hij nodig heeft, ‘niet leerbaar’ is en niet inziet dat de hulpverlener per definitie altijd gelijk heeft.

Wel hulp

In de praktijk betekent dit dat cliënten jarenlang rondzwerven in hulpverlenersland zonder ooit de hulp te krijgen welke ze daadwerkelijk nodig hebben. Die hulp is wel te krijgen, in de meeste gevallen hoeft een hulpverleningstraject hooguit drie maanden te duren, maar daarvoor zal eerst een cultuuromslag moeten plaatsvinden binnen de hulpverlening.

De eerste stap zal voor de meeste hulpverleners de moeilijkste zijn: vraag de cliënt wat hij nu, op dit moment, als eerste aan hulp nodig heeft, en handel daar vervolgens naar. Je kunt iemand die psychische klachten heeft gekregen omdat hij langdurig dakloos is wel naar de psycholoog doorverwijzen, maar zolang die dakloosheid voortduurt blijft het gevolg (psychische klachten) ook bestaan. Dan kun je er wel honderd psychologen, cursussen en therapieën tegenaan gooien, de cliënt zal nooit herstellen.

Voor verbetering van de situatie op langere termijn zal echter meer nodig zijn. De pappen-en-nathoudencultuur zit bij de huidige lichting hulpverleners zo diepgeworteld dat die er niet of nauwelijks uit te krijgen zal zijn, tenzij die hulpverleners ‘geprikkeld’ gaan worden om hun werk naar behoren te doen door ze ‘te sturen via het inkomen‘ (om er maar eens wat managementkreten tegenaan te gooien).

Hoop voor de toekomst

Onze hoop moet dan ook gevestigd worden op toekomstige lichtingen hulpverleners welke de kunst van het hulpverlenen dan vooral in de praktijk leren, daarbij ondersteund door theorieboeken geschreven door mensen uit de praktijk (welwillende en ervaren hulpverleners, en ervaringsdeskundige cliënten) die wèl weten waar ze het over hebben.

Uiteindelijk zal dit leiden tot een hulpverleningscircuit waarin cliënten wèl snel, goed en efficiënt geholpen worden, en tegelijk tientallen miljoenen euro’s aan belastinggeld en ziektekosten bespaard worden—om over de sterke afname van menselijke ellende nog maar te zwijgen.